ανορθωτής

Συσκευή, χωρίς κινούμενα όργανα, που χρησιμοποιείται για τη μετατροπή του εναλλασσόμενου ρεύματος σε κυματόρευμα μιας κατεύθυνσης και εκμεταλλεύεται γι’ αυτό την ιδιότητα ενός στοιχείου (ανορθωτικό στοιχείο) να επιτρέπει τη διέλευση του ρεύματος μόνο κατά μία ορισμένη φορά και όχι κατά την αντίθετη. Ο α. συνοδεύεται συνήθως από ένα στοιχείο που ονομάζεται φίλτρο εξομάλυνσης, το οποίο εξασφαλίζει την εξομάλυνση και τη μετατροπή του κυματορεύματος που προέρχεται από τον α. σε συνεχές ρεύμα. Οι τύποι των α. που χρησιμοποιούνται στις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές διατάξεις είναι πολλοί. Από αυτούς θα πρέπει να αναφερθούν: o ηλεκτρολυτικός α., o α. διόδου κενού, ο ξηρός α. (κρυσταλλοδίοδος), ο α. ατμών υδραργύρου. Ο ηλεκτρολυτικός α., που έχει πια εγκαταλειφθεί εντελώς επειδή ούτε πρακτικός είναι ούτε καλή απόδοση έχει, αποτελείται από δύο ηλεκτρόδια, το ένα από αλουμίνιο και το άλλο από σίδηρο, βυθισμένα σε διάλυση φωσφορικής αμμωνίας. Όταν το ηλεκτρόδιο του σιδήρου έχει θετικό δυναμικό ως προς το αντίστοιχο του αλουμινίου, το ρεύμα ρέει φυσιολογικά κατά τη φορά σιδήρου προς αλουμίνιο. Όταν αντίθετα κατά την επόμενη ημιπερίοδο του εναλλασσόμενου ρεύματος αντιστρέφεται η πολικότητα των ηλεκτροδίων, το αλουμίνιο καλύπτεται αμέσως με την ηλεκτρόλυση από ένα στρώμα οξειδίου του αλουμινίου, που είναι μονωτικό και εμποδίζει τη διέλευση του ρεύματος. Στην επόμενη ημιπερίοδο οι πολικότητες αντιστρέφονται πάλι, το στρώμα του οξειδίου του αλουμινίου εξαφανίζεται αμέσως και το ρεύμα ρέει πάλι. Αυτό γίνεται συνεχώς σε κάθε ημιπερίοδο. Ο α. διόδου κενού εκμεταλλεύεται την ιδιότητα της διόδου να είναι αγωγός του ρεύματος μόνο όταν η άνοδος έχει θετικό δυναμικό ως προς την κάθοδο. Οι ξηροί α. μπορούν να είναι πολυκρυσταλλικοί (ονομάζονται και μετά στρώματος φραγής) ή μονοκρυσταλλικοί. Οι πρώτοι εκμεταλλεύονται τις ανορθωτικές ιδιότητες που παρουσιάζει η επαφή μεταξύ ενός αγωγού σώματος (χαλκός ή κράμα σεληνίου-αλουμινίου) και ενός ημιαγωγού (οξείδιο του χαλκού ή σελήνιο). Ο μονοκρυσταλλικός α., που εξαιτίας του μικρού του βάρους και της μεγάλης του απόδοσης έχει αντικαταστήσει σχεδόν όλους τους άλλους τύπους α., αποτελείται από ένα λεπτό έλασμα, που προέρχεται από έναν μεμονωμένο κρύσταλλο του ημιαγωγού υλικού (γερμάνιο ή πυρίτιο), το οποίο και νοθεύεται χημικά με ορισμένες ποσότητες άλλων ουσιών (αρσενικό, γάλλιο, ίνδιο). Ο α. ατμών υδραργύρου αποτελείται από ένα γυάλινο κάλυμμα, που περιέχει ατμούς υδραργύρου σε χαμηλή πίεση και από δύο ή περισσότερα ηλεκτρόδια (μία ή περισσότερες άνοδοι και μία κάθοδος) που έχουν τοποθετηθεί μέσα στο κάλυμμα. Η αρχή λειτουργίας του είναι η ίδια με την αντίστοιχη του α. διόδου κενού, αλλά η απόδοση, εξαιτίας της παρουσίας των ατμών υδραργύρου, είναι εμφανώς ανώτερη, ιδίως για την ανόρθωση ρευμάτων μεγάλη έντασης. 1) Στην πρώτη ημιπερίοδο η άνοδος της διόδου έχει θετικό δυναμικό. Τα ηλεκτρόνια που εκπέμπει η κάθοδος έλκονται από την άνοδο και κλείνουν το κύκλωμα, επιτρέποντας έτσι στο ρεύμα να κινηθεί κατά τη φορά που δείχνουν τα βέλη. 2) Στην επόμενη ημιπερίοδο η άνοδος αποκτά αρνητικό δυναμικό, τα ηλεκτρόνια απωθούνται και κανένα ρεύμα δεν σχηματίζεται διαμέσου του φορτίου R. 3) Εναλλασσόμενη φάση στους ακροδέκτες του κυκλώματος. 4) Τάση απλής ανόρθωσης στα άκρα του φορτίου R.

* * *

ο (Μ ἀνορθωτής)

αυτός που ανορθώνει κάτι ή κάποιον, ο αναμορφωτής

νεοελλ.

διάταξη που μετατρέπει το εναλλασσόμενο ρεύμα σε συνεχές.